Analyse van aanpak klimaatadaptatie door gemeenten

Wat hebben we onderzocht?

De kwalitatieve analyse richt zich op de volgende vragen:

1. In hoeverre beschouwen gemeenten klimaatadaptatie integraal?
2. In hoeverre leggen gemeenten verbanden tussen het lokale en het regionale systeem?
3. In hoeverre maken gemeenten acties voor klimaatadaptatie concreet en welke belemmeringen komen ze tegen?

Op basis van de antwoorden daarop, verkennen we in het laatste hoofdstuk deze vraag:

4. Wat zijn de mogelijke gevolgen van klimaatadaptatie door gemeenten voor de ruimtelijke inrichting van Nederland?

Hoe hebben we het onderzoek uitgevoerd?

Voor ons onderzoek hebben we de aanpak van twintig gemeenten en één regio geanalyseerd. Een belangrijk criterium bij de selectie was dat een groot deel van de gemeenten ook al bezig was met een uitvoeringsagenda. Daarom zitten er veel koplopers tussen de onderzochte gemeenten. Dit rapport geeft daarmee een eerste beeld van de aanpak door gemeenten die vooroplopen op het gebied van klimaatadaptatie. Verder zijn de onderzochte gemeenten zo divers mogelijk en liggen ze verspreid over heel Nederland. Voor het onderzoek hebben we documenten over de stresstesten, risicodialogen, strategieën en uitvoeringsagenda’s van de gemeenten geanalyseerd. Ook hebben we de gemeenten geïnterviewd.

Wat zijn de belangrijkste conclusies uit de analyse?

De onderzochte gemeenten hebben de afgelopen jaren veel stappen gezet: kwetsbaarheden zijn beter in beeld, het bewustzijn over de urgentie van klimaatadaptatie is gegroeid, veel gemeenten hebben een strategie opgezet en nemen maatregelen. Op lokaal niveau gebeurt er veel. Wat vaak nog wel mist, is de koppeling met het landelijk gebied. Terwijl juist in die koppeling veel kansen liggen om klimaatadaptatie fundamenteler aan te pakken. Verder zien we dat de aanpak integraler kan: zo krijgt wateroverlast meer aandacht dan de andere thema’s. Ook zien we dat er grote verschillen zijn tussen uitvoeringsagenda’s van gemeenten en ervaren gemeenten verschillende belemmeringen om adaptatiemaatregelen te kunnen uitvoeren. Voorbeelden van veelgenoemde belemmeringen zijn de grote druk op de ruimte en een beperkt budget voor groen.

Welke gevolgen zien we voor de ruimtelijke inrichting?

Gemeenten gebruiken de ruimte steeds vaker voor acties op het gebied van klimaatadaptatie: je ziet steeds meer wadi’s en inwoners komen steeds vaker in actie om hun tuin te vergroenen. Wel blijkt dat gemeenten nog weinig grote reserveringen in de fysieke ruimte doen voor klimaatadaptatie. Deels komt dat door de verschillende belemmeringen die gemeenten ervaren om klimaatadaptatie toe te passen. Het zou mooi zijn als klimaatadaptatie overheden meer zou sturen in het ruimtegebruik. Daarvoor is wel een andere benadering nodig van de ruimtelijke inrichting: meer vanuit het natuurlijke systeem van water, bodem, ondergrond en ecosystemen.