Adaptatiepiramide

Wat is de adaptatiepiramide?

De adaptatiepiramide maakt visueel hoe je op weg bent naar een robuust klimaatbestendig systeem. De piramide bestaat uit drie lagen die belangrijk zijn bij klimaatadaptatie. Van beneden naar boven zijn dat: het natuurlijk systeem benutten, technische maatregelen nemen en handelen bij extremen.

Een robuuste adaptatiepiramide bestaat uit alledrie de lagen en heeft een stevige basis: het natuurlijk systeem en de sponswerking van een gebied worden ten volle benut. Dat betekent dat het water- en bodemsysteem het fundament vormen bij de inrichting. Maar het natuurlijk systeem kan ons niet tegen alle klimaatextremen beschermen. Daarom moeten we ook technische maatregelen nemen. Dat is in de piramide de middelste laag. Daarnaast blijft het nodig om voorbereid te zijn op extreme gebeurtenissen door klimaatverandering. Denk aan een extreme hittegolf, een ongecontroleerde natuurbrand of een overstroming. Onze inwoners, bedrijven, instellingen en hulpdiensten moeten op zulke situaties voorbereid zijn en weten wat ze dan moeten doen. Dat is in de piramide de bovenste laag. Ook moeten ze zich er bewust van zijn dat we niet alle extreme gebeurtenissen kunnen oplossen en dat er risico’s zijn die we moeten accepteren. Maar dit ‘restrisico’ is wel lager als de basis van het klimaatbestendig systeem stevig is.

Hoe kun je de adaptatiepiramide gebruiken?

Je kunt de adaptatiepiramide gebruiken tijdens gesprekken over de doelen die je stelt voor klimaatadaptatie. De piramide kan bijvoorbeeld helpen om samen concrete doelen voor klimaatadaptatie te formuleren. Maar je kunt hem ook gebruiken om samen te beoordelen of de huidige doelen moeten worden bijgesteld om toe te werken naar een klimaatrobuust systeem. In de praktijk zien we bijvoorbeeld dat de focus vaak vooral op de tweede laag van de piramide ligt en dat er vaak nog weinig aandacht is. Verder kun je de piramide ook inzetten om collega’s mee te krijgen met adaptatieopgaven, of om samenwerking in de regio te stimuleren.

Hulpmiddel voor risicodialogen en in workshops

We gebruiken de adaptatiepiramide in verschillende workshops in binnen- en buitenland. Ook wordt de piramide vanuit het landelijke Deltaprogramma Ruimtelijke Adaptatie (DPRA) als hulpmiddel ingezet. Zie het interview over deze nationale aanpak op het Kennisportaal Klimaatadaptatie. De aanpak helpt zowel decentrale overheden als het Rijk om de doelen van klimaatadaptatie concreter te maken. De stuurgroep DPRA stimuleert  alle overheden om in de risicodialogen de adaptatiepiramide te gebruiken.

Wil je zelf met de piramide aan de slag?

Wil je zelf aan de slag met de adaptatiepiramide? Bijvoorbeeld om samen met verschillende partijen zicht te krijgen op waar jullie staan? Of om samen te bepalen wat er anders moet om het systeem klimaatrobuuster te maken? Binnenkort vind je hieronder een link waarmee je materialen kunt downloaden die handig zijn als je een workshop met de piramide gaat organiseren.

Wie hebben er meegedacht?

We hebben de adaptatiepiramide ontwikkeld als antwoord op de vraag van verschillende overheden voor een tool die kan helpen bij het monitoren van klimaatadaptatie. Overheden die hebben bijgedragen aan de ontwikkeling van de adaptatiepiramide zijn Hoogheemraadschap van Delfland, Waterschap Vallei en Veluwe, en de gemeenten Dordrecht, Ede, Apeldoorn en Wageningen.

Verder lezen

Wil je meer informatie? Over de adaptatiepiramide zijn meerdere artikelen verschenen:

• De adaptatiepiramide: hulpmiddel voor koersbepaling richting veerkrachtige klimaatadaptatie, Stadswerk (2024)
• Concrete doelen voor ruimtelijke adaptatie, de volgende stap naar een klimaatbestendig Nederland, Water Governance (2024)
• How to stop being surprised by unprecedented weather, Nature Communications (2025)